Dit jaar viert het de Duve Instituut een dubbel jubileum: 50 jaar baanbrekend wetenschappelijk onderzoek en de 50ste verjaardag van de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde die in 1974 aan Christian de Duve werd toegekend. Een halve eeuw na deze twee oprichtingsfeiten blijft het Institut een wereldberoemd centrum van uitmuntendheid in celbiologie en fundamenteel biomedisch onderzoek.

We vierden dit dubbele gouden jubileum in stijl bij verschillende gelegenheden met onze sponsors en de 320 mensen die bij het de Duve Instituut werken, tijdens het gala in oktober en tijdens ons opendeurdag in november, waar hun Koninklijke Hoogheden Prinses Astrid en Prins Lorenz ons vereerden met hun aanwezigheid.

Deze verjaardag was een gelegenheid om terug te blikken op 5 decennia onderzoek en om de ontdekkingen te belichten die een grote impact hebben gehad op de gezondheid, met concrete implicaties voor de manier waarop we ziekten begrijpen, diagnosticeren en behandelen. Deze ontdekkingen zijn het hele jaar door aan u gepresenteerd in onze nieuwsbrieven in de vorm van gele bubbels, een knipoog naar de Nobelmedaille.

Dit jaar vieren we niet alleen een rijk verleden aan ontdekkingen, maar ook een veelbelovende toekomst, met nieuwe projecten en samenwerkingen in de pijplijn.

De 50ste verjaardag van het Instituut en van de Nobelprijs van Christian de Duve is een gelegenheid om hulde te brengen aan de visionaire stichter, evenals aan de 3 directeurs die Christian de Duve opvolgden en ons mooie Instituut bleven helpen groeien: Thierry Boon-Falleur, Emile Van Schaftingen en Benoit Van den Eynde.

We willen ook diegenen bedanken zonder wie dit uitzonderlijke wetenschappelijke avontuur niet mogelijk zou zijn: u, onze mecenassen. Uw financiële steun en voortdurende inzet zijn absoluut cruciaal voor ons succes. U stelt ons in staat om verder te gaan, om ons uit te rusten met de modernste infrastructuren, om de beste talenten aan te werven en om onze onderzoekers een omgeving te garanderen waar uitmuntendheid een dagelijkse vereiste is.

Hartelijk dank voor uw vrijgevigheid.

We wensen u alvast mooie feestdagen.

Het hele team van het de Duve Instituut

De synthese van dolichol opnieuw bekeken

De ontdekking over de synthese van een molecuul dat essentieel is voor de goede werking onze eiwitten kan gevolgen hebben voor een zeldzame ziekte en voor bepaalde neurodegeneratieve ziekten.

Dolichol wordt anders gesynthetiseerd dan eerder werd gedacht.

Bijna de helft van onze eiwitten bevatten suikers op hun oppervlak, die ze nodig hebben voor hun stabiliteit en functie. De suikers worden aan elkaar gebonden door een proces dat glycosylatie heet. Dit proces werkt niet goed bij mensen met een genetisch glycosylatiestoornis (GCD), die daardoor ernstige gezondheidsproblemen of ontwikkelingsachterstanden hebben.

Glycosylering wordt perfect bemiddeld door dolichol, een rubberachtige verbinding die zich in intracellulaire membranen bevindt. We synthetiseren deze complexe molecule via een reeks enzymatische stappen, waarvan we tot voor kort dachten dat we de details kenden. Dit was niet het geval. Het team van Guido Bommer, in samenwerking met teams uit Leuven en Rijsel, heeft aangetoond dat de laatste fase van de synthese anders verloopt dan eerder werd gedacht.

Van links naar rechts: Stephanie Paquay, Francesco Caligiore, Julie Graff, Francesca Siviero, Jean Jacobs, Isabelle Gerin, Guido Bommer, Takfarinas Kentache, Emile Van Schaftingen

Het werk begon bij een patiënt met een defect in een gen waarvan de functie onbekend was. Nadat de onderzoekers drie andere patiënten – over de hele wereld – hadden gevonden die mutaties in hetzelfde gen droegen, konden ze de rol van dit gen vaststellen: het produceert een enzym dat nodig is voor de synthese van dolichol. Vervolgens toonden ze aan dat synthese in drie stappen wordt uitgevoerd in plaats van in één, zoals eerder werd gedacht. Guido Bommer: “Als we nadenken over metabolische routes, gaan we ervan uit dat de natuur de eenvoudigste oplossing kiest, maar in dit geval was het iets te eenvoudig. »

De twee extra stappen worden gekatalyseerd door een enzym genaamd DHRSX, het enzym dat bij alle vier de patiënten ontbreekt. “Het is nog nooit eerder waargenomen dat een enzym twee verschillende reacties in dezelfde metabolische route katalyseert”, zegt Guido Bommer.

Helaas is het niet mogelijk patiënten te behandelen door hen het ontbrekende enzym te geven. De onderzoekers ontdekten echter dat deze mensen nog steeds wel wat dolichol produceren. “Blijkbaar is er een back-up mechanisme waarvan we willen begrijpen hoe het werkt. Onze hoop is om dit soort back-up mechanisme bij patiënten te kunnen versterken.”

Dolichol kan ook een rol spelen bij bepaalde neurodegeneratieve ziekten. “Dolichol verzamelt zich met de jaren op in de hersenen. We weten niet of dit een goede of een slechte zaak is, maar we weten wel dat het gehalte bijzonder hoog is in de cellen die bij de ziekte van Parkinson afsterven. En we willen begrijpen waarom dit gebeurt.”

De opmerkelijke metamorfose van een nuttig eiwit in een kwaadaardige parasiet

Nieuw inzicht in hoe het gemuteerde calreticuline-eiwit bepaalde vormen van bloedkanker veroorzaakt, biedt nieuwe mogelijkheden voor behandeling.

Myeloproliferatieve neoplasmata (MPN’s) zijn een groep chronische, progressieve bloedkankers. In 2013 ontdekten onderzoekers in Oostenrijk en de Verenigde Staten dat een aanzienlijk deel van MPNs wordt veroorzaakt door mutaties in een eiwit genaamd calreticuline (CALR). De groep van Stefan Constantinescu ontdekte vervolgens dat gemuteerde CALR zijn pathologische effecten uitoefent door de trombopoëtinereceptor (TpoR) te activeren, wat leidt tot een verhoogde productie van bloedcellen.

De structuur van het gemuteerd-CALR-TpoR-complex. TpoR wordt weergegeven in licht- en donkerblauw. Gemuteerd CALR wordt weergegeven
in oranje en roze. (ref: www.nature.com/articles/s41467-023-37277-3)

CALR (calreticuline) is een chaperonne-eiwit, wat betekent dat het andere eiwitten helpt om zich correct te vouwen. “Normaal gesproken blijft het in de cel waar het wordt aangemaakt. Bij patiënten met MPN die een gemuteerde CALR hebben, hebben we echter ontdekt dat het ofwel aan het celoppervlak wordt blootgesteld in de vorm van een complex met de Tpo-receptor (TpoR), of de cellen verlaat als ze geen TpoR aan het oppervlak hebben. Deze gemuteerde CALR circuleert dan in het bloed”, legt prof. Stefan Constantinescu uit. Het team heeft aangetoond dat deze circulerende gemuteerde CALR zich bindt aan de TpoR-receptoren van aangrenzende cellen, waardoor een overproductie van bloedcellen ontstaat. Verrassend genoeg zijn het vooral cellen met een mutatie in het CALR-gen die gevoelig zijn voor deze activering.

Op basis van eerdere ontdekkingen door de groep van Stefan Constantinescu worden nu twee remmers van het CALR-gemuteerd e - TpoR-complex getest in klinische proeven. De nieuwe kennis is zeer nuttig voor deze onderzoeken, bijvoorbeeld bij het gebruik van het niveau van gemuteerd CALR als biomarker voor de ziekte. Stefan Constantinescu vervolgt: “Remmers kunnen zich binden aan vrij gemuteerd CALR en dit zou hun therapeutische effecten blokkeren.” Daarnaast heeft de opheldering van de structuur van het complex nieuwe doelwitten aan het licht gebracht die de weg vrijmaken voor andere therapeutische mogelijkheden. Deze resultaten zijn gepubliceerd in de tijdschriften Blood en Nature Communication.

Van links naar rechts: Lidvine Genet, Nicolas Papadopoulos, Audrey Nédélec,
Christian Pecquet (zitten), Yacin Rahmani, Didier Vertommen, Céline Mouton et Stefan Constantinescu

De wetenschappelijke adviesraad is een belangrijk onderdeel van het instituut en waarborgt de wetenschappelijke kwaliteit van ons onderzoek. We zijn verheugd dat professor Diane Mathis, een internationaal gerenommeerde wetenschapper van Harvard University, lid wordt van de raad. Zij zal tevens de Heremanslezing geven op 24 februari 2025.

Aysegül Erdem, een postdoc in het laboratorium van professor Nick van Gastel, heeft een beurs ontvangen van de Koning Boudewijnstichting voor haar onderzoek naar hematologische kankers. Slechts twee projecten werden geselecteerd en gefinancierd, wat deze beurs bijzonder competitief maakt.

De gala-avond ter ere van 50 jaar het de Duve Instituut bracht op 10 oktober 420 gasten samen in de Dome Eventhall, in een feestelijke en elegante sfeer.

In het kader van haar dubbele gouden jubileum organiseerde het de Duve Instituut in november twee avonden voor haar medewerkers en mecenassen. We hadden de grote eer om Prinses Astrid en Prins Lorenz te mogen verwelkomen.

De de Duve PhD Society organiseerde een Halloweenparty in november, waarbij elk team streefde naar het beste kostuum. Hier zijn enkele foto’s van dit gedenkwaardige feest.

Rijksregisternummer

Als donateur profiteert u van een fiscale reductie ter hoogte van 45% van het gedoneerde bedrag.

Om ervoor te zorgen dat dit voordeel automatisch in uw belastingaangifte wordt opgenomen, vereist de FOD Financiën dat wij het rijksregisternummer van elk van onze donateurs doorgeven. Zonder deze informatie moet u ervoor zorgen dat u uw belastingaangifte handmatig corrigeert en uw fiscaal attest toevoegt.

Indien u een schenking heeft gedaan en een fiscaal attest wenst te ontvangen, gelieve uw rijksregisternummer door te geven aan: philanthropy@deduveinstitute.be. Wij behandelen uw gegevens vertrouwelijk.