Newsletter 101

Ons Instituut evolueert en moderniseert continue. Dat geldt in de eerste plaats voor onze kennis, onderzoeksmethoden en apparatuur, waardoor het mogelijk wordt om de complexe mechanismes van ziekten steeds gedetailleerder te begrijpen. Onze onderzoekers leren en innoveren hun leven lang. Maar het geldt ook voor de organisatie en samenwerking binnen het Instituut, die mee evalueren om alle middelen optimaal te kunnen benutten.

U bent inmiddels bekend met ons nieuwe logo en de bijbehorende innovatieve grafische identiteit, die onze kernwaarden weerspiegelt: creativiteit, samenwerking en uitmuntendheid. Vanaf nu kunt u ook onze nieuwe website bezoeken: www.deduveinstitute.be. Deze biedt duidelijke en leesbare informatie over het werk van onze 31 laboratoria, gestructureerd rond 5 onderzoeksprogramma’s, en over de ziekten die aan het de Duve Instituut worden bestudeerd. U vindt hier ook nieuwe mogelijkheden om ons te ondersteunen, als individuele donateur of zakelijke partner.

Met onze nieuwe website willen wij u, vrienden en donateurs van het Instituut, op een interessante manier blijven informeren over onze activiteiten en ontdekkingen.

Volgend jaar bestaat ons Instituut 50 jaar. Wij hopen dit jubileum samen met u te vieren. Uw betrokkenheid is voor ons van grote waarde.

Wij wensen u fijne eindejaarsfeesten!

Isabelle de Duve en Francisca Voermans

Wat is het onderwerp van je onderzoek?

Ik ga de immunologie van weefsels bestuderen, met name van de darmen. De afgelopen jaren zijn talloze DNA-sequencings uitgevoerd op menselijke weefsels van verschillende organen. Mutaties blijken niet alleen in kankercellen voor te komen, wat algemeen bekend is, maar ook in kleine groepen cellen in niet-kankerachtige weefsels. Ik wil onderzoeken hoe deze mutaties de immuuncellen beïnvloeden die zich in de weefsels bevinden en wat de gevolgen zijn voor ziekten, zoals inflammatoire of allergische darmaandoeningen.

Wat is je achtergrond?

Ik heb een opleiding in farmaceutische wetenschappen gevolgd in Namen en aan UCLouvain. Ik kwam naar het Instituut voor mijn doctoraat, in de groep van Sophie Lucas, waar ik werkte aan de rol van regulerende T-lymfocyten (Tregs) bij immunotherapie bij kanker. Omdat we GARP ontdekten, een sleutelmolecuul voor Tregactiviteit, bleef ik in het laboratorium om de functie ervan beter te begrijpen. Vervolgens verhuisde ik naar Cambridge (VK), waar ik Tregs in weefsels heb bestudeerd. Na vijf jaar wilde ik met mijn gezin terugkeren naar België. Bij voorkeur bij het Instituut, want het is hier een fantastische omgeving voor immunologie! Ik ben blij dat ik deze functie als FNRS-onderzoeker heb verworven.

Wat vind je leuk aan het doen van onderzoek?

Ik hou van het enigma-aspect. Het geeft veel voldoening om vooruitgang te boeken in het begrijpen van menselijke gezondheidsprocessen. En, net zo belangrijk, ik hou van het samenwerken en de dynamische omgeving in een laboratorium. Ik wil een team opbouwen met een dergelijke samenhang, wat volgens mij cruciaal is voor het succesvol uitvoeren van onderzoek.

Wat is het doel van je onderzoek?

Ons doel is om de respons op kankerimmunotherapie te verbeteren, een therapeutische aanpak gericht op het activeren van de immuniteit van patiënten, zodat zij effectiever tegen hun tumor kunnen vechten. Kleine eiwitfragmenten, peptiden genoemd, decoreren het oppervlak van kankercellen en zorgen ervoor dat ons immuunsysteem ze kan onderscheiden van gezonde cellen. We proberen te begrijpen hoe deze peptiden door de tumorcel worden geproduceerd, met als doel effectievere strategieën te identificeren om immuuncellen te activeren tegen tumoren op te treden.

Wat is je achtergrond?

Na mijn master in de biologische wetenschappen aan de Universiteit van Luik, ging ik aan de slag bij het laboratorium van prof. Benoit Van den Eynde voor mijn doctoraat. Hier heb ik tumorantigenen geïdentificeerd die geproduceerd werden via een tot dan toe onbekend mechanisme: peptide- splitsing. Vervolgens deed ik een postdoctorale fellowship aan Yale University (Verenigde Staten). Na drie jaar keerde ik terug naar het de Duve Instituut, waar ik nu leiding geef aan een klein onderzoeksteam.

Wat vind je leuk aan onderzoek?

Wetenschap heeft mij altijd aangetrokken. Als tiener nam ik elk jaar deel aan de tentoonstelling Young Scientists of Belgium, waar we met een paar vrienden wetenschappelijke experimenten presenteerden. Wat ik leuk vind aan onderzoek is dat je creatief moet zijn om problemen beter te begrijpen en op te lossen. En als de antwoorden soms niet zijn wat we verwachten, leidt dit vaak tot nieuwe ontdekkingen of opent het onverwachte perspectieven.

Wat ga je onderzoeken?

Ik ga werken aan pneumokokken (Streptococcus pneumoniae), de bacteriën die vaak verantwoordelijk zijn voor longontsteking, oorontsteking en hersenvliesontsteking. Ik richt me op de processen die ze nodig hebben om te groeien en zich voort te planten. Ik ben vooral geïnteresseerd in de fundamentele aspecten, maar hoop dat de nieuwe kennis ook gebruikt kan worden om het groeiproces te storen of de bacteriën te doden. Pneumokokken staan in de top 5 meest resistente en dodelijke bacteriën, er zijn dringend nieuwe antibiotica nodig.

Wat is je achtergrond?

Ik heb aan de KU Leuven bio-ingenieurswetenschappen gestudeerd, richting cel- en gentechnologie, en daar heb ik ook mijn doctoraat gedaan in microbiologie. Ik vind het interessant te zien hoe alles werkt op zo’n kleine schaal. Daarna ben ik naar Lausanne in Zwitserland gegaan voor mijn postdoc, waar ik voor het eerst onderzoek heb gedaan naar pneumokokken. Nadat ik nog enige tijd terug aan de KU Leuven heb gewerkt, ga ik nu hier mijn eigen groep opbouwen als FNRS onderzoeker.

Wat heeft je naar het de Duve Instituut getrokken?

Ik kende het Instituut al lang, maar heb recent Jean-François Collet en Géraldine Laloux aangesproken over een mogelijke positie. Zij doen heel goed werk en hun interesses sluiten aan bij mij. Zo is de bal aan het rollen gegaan.

Wat zal de grootste uitdaging zijn als groepsleider?

Er zijn delen van de job waar ik niet eerder mee in aanraking ben gekomen. Zoals het aannemen van mensen en het samenstellen van een team, en ook het beheren van financiële budgetten. Maar ik vind het leuk om die nieuwe dingen te leren!

Wat is het onderwerp van je onderzoek?

Mijn doel is te begrijpen waarom bepaalde kankers resistent zijn tegen immuuntherapie. Ik hoop zo nieuwe therapeutische strategieën te kunnen ontwikkelen. Ik heb verschillende onderzoekslijnen. Eén betreft een nieuwe behandeling die we onlangs hebben ontdekt en die veelbelovende resultaten laat zien bij tumoren die niet reageren op bestaande therapieën. We proberen nu het onderliggende mechanisme bloot te leggen. Ook proberen we nieuwe therapeutische doelwitten te vinden, met een nieuwe screeningmethode en door interacties tussen immuuncellen en kankercellen te bestuderen.

Wat is je achtergrond?

Na mijn studies biologie en biochemie in China ging ik naar de KU Leuven voor mijn doctoraat in moleculaire oncologie. In 2013 ben ik bij het laboratorium van Benoit Van den Eynde aan het de Duve Instituut gaan werken. Sinds 2017 geef ik leiding aan een onderzoeksteam en heb ik 6 doctoraatsstudenten begeleid. Aan de KU Leuven werkte ik aan ‘klassieke’ therapieën, zoals chemotherapie en radiotherapie, maar ik vond het frustrerend dat ze altijd normale cellen beschadigen. Ons immuunsysteem functioneert veel beter in dat opzicht, maar faalt om de een of andere reden bij kanker. Ik geloof dat als we begrijpen waarom, we betere immunotherapie-behandelingen kunnen ontwikkelen.

Wat trekt je aan in het Instituut?

Ik denk dat de relaties binnen het Instituut uniek zijn. De onderzoekers zijn erg respectvol en ondersteunen elkaar. De deuren staan altijd open als ik iets wil bespreken. Er is ook respect voor de wetenschap. De onderzoekers werken niet uitsluitend voor de publicaties, maar zijn oprecht nieuwsgierig. Het is een puur wetenschappelijke omgeving.

De trombopoëtinereceptor (TpoR) speelt een belangrijke rol bij de aanmaak van bloedcellen. De receptor bindt zich aan een eiwit genaamd JAK2. Dit eiwit is vaak gemuteerd bij bloedziekten zoals myeloproliferatieve neoplasmata (MPN’s). Nicolas Papadopoulos, onderzoeker in de groep van Stefan Constantinescu, ontdekte dat TpoR verschillende conformaties (of “vormen”) aanneemt, afhankelijk van of het aan gezond JAK2 of mutant JAK2 is gekoppeld. Door deze conformaties nauwkeurig te moduleren, zijn de onderzoekers erin geslaagd het mutante signaal specifiek te blokkeren zonder het normale signaal te beïnvloeden. De studie opent de weg naar preciezere behandelingen met weinig of geen bijwerkingen, of die zelfs de ziekte permanent kunnen genezen.

Foto: De structuur van de trombopoëtinereceptor en JAK2 onder gezonde omstandigheden. Papadopoulos et al., Blood 2023 Aug 24

Ter ere van het academisch pensioen van prof. Mark Rider werd op 3 november een mini-symposium gehouden over fysiologie en metabolisme, bijgewoond door vele collega-onderzoekers uit binnen-en buitenland. Mark Rider werkt sinds 1983 bij het Instituut aan stofwisselingsstoornissen, zoals diabetes type 2 en kanker.

Foto: Mark Rider (tweede van links) met een deel van zijn groep

Vanaf 16 oktober is Stefan Constantinescu voorzitter van de Raad van Bestuur van SAPEA (Science Advice for Policy by European Academies) geworden voor een periode van twee jaar. SAPEA omvat alle netwerken van Europese Nationale Academies en maakt deel uit van het Scientific Advisory Mechanism van de Europese Commissie.